Yüzde 15’lik şanslı kesimin sırrı ne? ‘Bazı kişiler neden Covid’e yakalanmıyor’ sorusuna yanıt aranıyor…

Covid-19 neredeyse iki yıldır hayatımızda. Bu süreçte virüsle ilgili her gün yeni bir şey öğrendik. Ortaya çıkan varyantlar, geliştirilen tedaviler ve aşılarla uzun ve dönemeçli bir yolda bilim insanlarının rehberliği ışığında ilerlemeye devam ediyoruz.

Bu süreçte dünyanın dört bir yanında çok enteresan olaylarla karşılaştık. Testleri müspet olduğu halde en ufak bir şikayeti bile olmayanların yanına Covid’in bütün belirtilerini göstermelerine karşın test sonuçları daima negatif olanlar eklendi. Tıpkı anda iki farklı Covid varyantıyla birden gayret edenleri de gördük, virüsün erken devir varyantlarıyla enfekte olup güzelleştikten sonra bir de Delta’ya ya da Omicron’a yakalananları da… Hatta  birkaç ay içinde iki hatta üç sefer Covid’e yakalananları da biliyoruz.

Tabii de etraflarındaki herkes Covid olsa da virüsü kapmayanlar var. Örneğin tıpkı konutta yaşadığı eşi, çocukları, annesi ve babası, daima temas halinde olduğu kapı komşusu, yakın arkadaşları, meslektaşları Covid olduğu halde, kendisi virüse yakalanmayan birçok beşere dair örneklerle karşılaşıyoruz.

Peki bu durumun açıklaması ne? Neden kimileri maske, ara, paklık üzere her türlü tedbiri alıp aşısını olsa da Covid’den kaçamazken başkaları yaygın söyleyişle “şerbetli” üzere sapasağlam kalıyor?

VİRÜS KAPMAYANLARDA BAHTTAN FAZLASI MI VAR?

İngiliz Telegraph gazetesi, geçtiğimiz günlerde yayımladığı bir haberde tam olarak bu soruya cevap aradı ve birtakım farklı çalışmaların detaylarını aktardı.

Gazeteye nazaran, bilim insanları daha evvel “Neden kimileri virüs kapmıyor?” sorusunun yanıtını talihle açıklıyordu. Virologlar, bir partide konuştuğunuz şahıslar, otobüste seyahat ederken yanınızdaki pencerenin açık olması üzere rastlantısal faktörlerin, Covid’e yakalanıp yakalanmamakta belirleyici olabileceğini belirtiyordu. Tıpkı biçimde test kalitesi de bu bahiste bir faktör olarak görülüyor, bilhassa yurt dışında konutta yapılan testlerde alınan örneklerin virüsün varlığını tespit etmeye yetmiyor olabileceği tabir ediliyordu.

Ancak immünoloji uzmanları şu an farklı bir açıklama üzerinde ağırlaşıyor. İngiltere ve Brezilya’dan araştırmacılar, birtakım insanların virüs karşısında doğal bir bağışıklığa sahip olup olmadığını kıymetlendiriyor.

HERKESİN BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ BAŞKALARINDAN FARKLI

Uzmanlar, bu bireylerin bağışıklık sistemlerinin virüsle savaşmanın yolunu daha evvelden bildiğine inanıyor. Bu şanslı azınlığın kanı ve hücreleri üzerinde yapılacak çalışmalarla da bağışıklığın tabiatına dair kritik iç görüler elde edilebileceği söz ediliyor.

Dahası bu şahıslar, pandemi araştırmaları bağlamında en kıymetli gaye olan her türlü varyanta karşı tesirli olabilecek kozmik bir Covid aşısının anahtarını da ellerinde tutuyor olabilirler.

Londra Emperyal Koleji’nde immünoloji profesörü olan Dr. Danny Altmann, Telegraph’a yaptığı açıklamada, “Biz bağışıklığı mutlak bir şey üzere düşünüyoruz; virüse karşı bağışıklığımız ya vardır ya da yoktur diyoruz. Lakin bu fikir biçimi nedeniyle bir dünya ayrıntısı göremiyoruz” dedi.

Bağışıklığı denetim eden genlerin insan bedenindeki en çeşitli genler olduğunu, bireyden bireye dev farklılıklar gösterdiğini söyleyen Altmann, “Kan kümesi üzere bir şeyden bahsettiğimizde kombinasyonlar çok hudutlu. Lakin bağışıklık kelam konusu olduğunda binlerce farklı ihtimal var. Birbirine tıpkı iki kişi bulmak imkânsız” diye konuştu.

Bunun sonucunda, birtakım insanların virüse yakalanmaya başkalarından daha meyilli olmasına şaşırmamak gerekiyor. Üstelik laboratuvar çalışmaları da Altmann’ın söylediği bu olguyu doğruluyor.

GÖNÜLLÜLERE TAAMMÜDEN VİRÜS BULAŞTIRILIYOR VE…

Oxford Üniversitesi ve Londra Emperyal Koleji araştırmacıları şu an çeşitli “meydan okuma çalışmaları” yürütüyor. Bu çalışmalarda gönüllülere, burunlarına çektikleri bir sıvı çözeltisi ile Covid bulaştırılmaya çalışılıyor. Akabinde bu bireyler karantinaya alınarak iki hafta boyunca izleniyor.

Tüm gönüllülerin aşılama durum ve sayıları, maruz kaldıkları SARS-CoV-2 virüsü ölçüsü ve bu virüse maruz kalma yolları birebir aynı. Lakin uzmanlar, tıpkı daha evvelki meydan okuma çalışmalarında olduğu üzere, gönüllülerin her birinin çok farklı bağışıklık yansıları vereceğini düşünüyor. Kimilerinde antikor ve T hücrelerinin patlama yapacağı, kimilerinde ise bu türlü bir reaksiyonun ortaya çıkmayacağı varsayım ediliyor.

“ABORTİF ENFEKSİYON” OLGUSU DİKKAT ÇEKİYOR

Benzer bir durum hastanelerde de gözlemleniyor. Pandeminin başlangıcında, Londra Üniversitesi’nden uzmanlar, bu kentteki sıhhat kurumlarında çalışan çok sayıda çalışanı, COVIDSortium isimli çalışmaya dahil etti. Gönüllülerin neredeyse tamamının iş yerinde SARS-CoV-2’ye maruz kaldığı düşünülüyordu. Bu şahıslara yapılan testler yakından takıp edildi. Çalışmanın sonucunda sıhhat çalışanlarının aşağı üst yüzde 20’si çok açık bir biçimde Covid enfeksiyonu işaretleri gösterirken, yüzde 65’i enfekte olmamıştı.

Ancak en değişik olan geriye kalan yüzde 15’ilk bölümdü. Bu üçüncü kümedeki şahısların düşük düzeyli “abortif (yarıda kesilmiş) enfeksiyon” yaşadıkları ve PCR sonuçlarının negatif olduğu belirlendi.

Kanlarında Covid antikorları yoktu lakin T hücresi sayıları ortalamanın üzerindeydi. Bilhassa de Covid’le savaşan spesifik T hücreleri çok yüksekti.

VİRÜSÜN BAŞINI KÜÇÜKKEN EZENLER

Kısaca söylemek gerekirse, bu bireylerin T hücreleri, virüsün başını küçükken ezmiş, bedenlerinde kamp kurup yerleşmesine müsaade vermemişti. Pandeminin birinci günleri olmasına rağmen, bağışıklık sistemleri Covid’le nasıl savaşacağını çoktan biliyor üzere görünüyordu.

Londra Üniversitesi’nde viral immünoloji alanında öğretim üyesi olarak vazife yapan ve araştırmanın müelliflerinden olan Mala Maini, bu olguyu, “Enfeksiyona büsbütün direnmediler, lakin virüsü o kadar süratli ortadan kaldırdılar ki standart testlerle tespit edilemedi” sözleriyle açıkladı.

Bu araştırma birtakım şahısların Covid’e karşı doğal bir bağışıklık sahibi olduğunun açık bir delili olarak görülüyor. Altmann da bir modülü olmadığı bu çalışmanın sonuçlarını “ikna edici” olarak nitelendirdi.

AKRABA VİRÜSLERE KARŞI BAĞIŞIKLIK KAZANMAK TESİRLİ OLABİLİR

Peki bu doğal bağışıklık halinin açıklaması ne? En mümkün teori, bu insanların bağışıklık sistemlerinin yıllar yıllar evvel misal virüslere maruz kalmış olması.

SARS-CoV-2 virüsü şu an insanlarda tesirli olduğu bilinen yedi koronavirüsten bir tanesi. Bu virüslerden bir oburu de mevsimsel grip virüsü. Bütün bu virüsler görünüş prestijiyle da birbirlerine oldukça benziyor. T hücrelerinin bir adediyle savaşmayı öğrendiğinde başkalarına karşı da daha uygun savaştığı düşünülüyor.

Bir öteki yanıt da genlerimizde yatıyor olabilir, fakat bu husus şimdi çok fazla araştırılmış değil. Bilim insanları birtakım bireylerin aşikâr virüsler karşısında bir bağışıklıkla doğmuş olabileceğini düşünüyor.

KENYA’DA 2008’DE YAPILAN ARAŞTIRMADAN ENTERESAN SONUÇLAR ÇIKMIŞTI

Bu ihtimal birinci defa 2008 yılında gündeme geldi. Kenya’da HIV araştırmaları yapan bilim insanları, birtakım seks emekçilerinin, müspet olduğu kanıtlanmış çok sayıda bireyle korunmadan birlikte olduklarını lakin buna karşın hiç virüs kapmadıklarını ortaya koydu. Bu şahısların hücrelerinde, HIV partiküllerinin insan hücresine girmek için kullandığı kritik bir reseptörün bulunmadığı tespit edildi.

Maini, “Şimdi kapsamlı çalışmalarla kimi insanlarda da Covid’e karşı benzeri bir durum olup olmadığına bakılıyor lakin şimdi kesin bir kanıt elde edilebilmiş değil” diye konuştu.

BREZİLYALI 100 ÇİFT DEĞERLİ BİLGİLER SUNACAK

Maini’nin vurguladığı çalışmalardan bir tanesi Brezilya’da Sao Paulo Üniversitesi’nde gerçekleştiriliyor. Bu çalışma kapsamında tıpkı konutta yaşayan 100 çiftin dataları inceleniyor. Çiftlerin özelliği şu: Taraflardan biri semptomatik Covid olumluyken, öteki taraf Covid’le enfekte olmadı. Yapılan kan testlerinde de bedenlerinde Covid’e özel antikor bulunamadı.

Bu 200 kişinin tamamının DNA’ları tahlil edilerek genetik farklılıklar olup olmadığı araştırılacak. Sahiden birtakım şahıslarda doğal Covid bağışıklığı olduğu tespit edilirse, bu yalnızca onlar için değil hepimiz için hoş bir haber olacak. Zira bu bulgular ışığında her türlü varyantı alt edebilen geniş kapsamlı bir Covid aşısı geliştirilebilecek.

DOĞAL BAĞIŞIKLIK SPIKE PROTEİNİNİ AMAÇ ALMIYOR

Bilindiği üzere, şu anki Covid aşıları, virüsün dış yüzeyindeki spike proteinini amaç alacak biçimde geliştirildi. Fakat spike proteini, virüs her mutasyona uğradığında değişiyor. Bu da aşıların yeni varyantlar karşısındaki gücünün azalmasına yol açıyor.

Ancak görünüşe bakılırsa, doğal bağışıklık daha farklı çalışıyor. Londra Üniversitesi’nde yapılan çalışmada, araştırmacılar, virüse karşı evvelden bağışıklık var üzere görünen şahısların kanlarını dikkatle inceledi. Bu şahısların T hücreleri, spike proteinini değil, virüsün kalbindeki proteinleri amaç alıyordu.

Söz konusu proteinler mutasyondan mutasyona değişiklik göstermiyor. Dahası yalnızca SARS-CoV-2 virüsünde değil, birçok öteki koronavirüste de birebir proteinler bulunuyor.

Yani bu iç kısımdaki proteinlere tesir eden bir aşının geliştirilmesi, yalnızca tüm koronavirüs varyantlarına karşı değil, birçok diğer koronavirüse karşı elimizde bir silah olması manasına geliyor.

Bununla birlikte uzmanlar araştırmaların hala devam etmekte olduğunda ısrarcı. Altmann, “Sakın hiç kimse ‘Nasılsa bana bir şey olmuyor’ rahatlığına kapılmasın” kelamlarıyla önlemlerin elden bırakılmaması gerektiğinin altını çizdi. Lakin pandemiyle iki yılı doldurmaya yaklaştığımız şu günlerde, bu çalışmaların umut verici olduğu da bir gerçek.

The Telegraph’ta yayımlanan “Why some people keep getting Covid – and others never at all” başlıklı haberden derlenmiştir.