VAN – Urartu Hükümdarı Menua, eşi Tarira’ya aşkının bir ikramı olarak Van Gölü kıyısında meyve bağları kurdurur. Bu bağları sulamak içinse Menua (Şamran) Kanalı’nı inşa ettirir. Yaklaşık 2 bin 700 yıl evvel bu bağların olduğu yerde, bölgenin en büyük gastronomi, kültür ve sanat merkezi kuruldu. Birçok konser, panel, stant, atölye, dans ve tiyatro şovlarına mesken sahipliği yapan bu yer, ismini de ‘Tarira’dan alıyor.
Tarira Tarira, geçtiğimiz hafta da özel bir şova konut sahipliği yaptı. Hollanda’dan Van’a gelen Kürt ve Endonezyalı, multidisipliner sanatçı Melisa Diktaş, burada bir solo dans performansı sergiledi: ‘The Untamable Creature in a Flowered Dress’ (Çiçekli Elbiseli Evcilleştirilememiş Yaratık)
Bu özel dans gösterisini izleyenler ortasındaydık. Dekor olarak kullanılan üç farklı çiçekli elbise, yerde duran davul ve tokmağı, şovda kullanılan müzikler ve Melisa Diktaş’ın performansındaki her hareketi çok tanıdık geliyordu: Diktaş, bu performansında Kürt kadınını ve onun acısını anlatıyordu…
Gösterinin sonunda, sandalyesine oturan Diktaş’la bir söyleşi başladı. İzleyiciler, Kürtçe, Türkçe ve İngilizce sorular sordu. Kürtçe ve Türkçe bilmeyen Diktaş, tercümanından takviye alarak tüm soruları yanıtladı. Bu kısa söyleşinin akabinde bu defa de bizim Diktaş’la söyleşimize başladık. Yazılı olarak ilettiğimiz sorulara, tekrar yazılı olarak yanıtlarımızı aldık.
‘BEN ASİMİLE OLMUŞ BİR AİLEDEN GELİYORUM’
Bize ömür öykünüzü anlatır mısınız? Mesela, Kürt-Endonezya-Hollanda ilişkisi nasıl oluştu?
Babam Sivas’ın Zara ilçesinde doğan Alevi bir Kürt. Annem ise Endonezyalı bir ailenin kızı olarak Hollanda’da doğup büyümüş. Babam 7 yaşındayken Hollanda’ya taşınmış ve annemle Hollanda’da tanışmışlar. Ben de orada doğmuşum.
Kürt Alevi bir baba ve Endonezyalı bir anne tarafından büyütülmek, kültür açısından güçlü lakin bazen de bunaltıcı hissettiriyor. Zira hem bu kültürlerin içindeyim hem de onlardan gelen bilgileri taşımam gerekiyor. Babam birtakım Kürt folklorik dansları yapsa da ben asimile olmuş bir aileden geliyorum. Biz Kürt olarak yetiştirilmedik. Bu, hakkında açıkça konuşmadığımız bir şeydi.
Melisa Diktaş ‘VAR OLMAK YASAKSA BU DANSLARA NASIL YANSIYOR?’
Kendinizi Kürt kültürü ile nasıl ilişkilendirdiniz? Araştırmalarınızı nasıl yaptınız?
Gazeteci Frederike Geerdink’in Kürtlerle ilgili bir kitabını okuduğumdan beri kendimi kitaptaki beşerlerle ve kültürle ilişkilendirebildim. Bu beni Kürt olmaya daha da yaklaştırdı ve araştırmam bu noktada başladı. Ailemle Kürt olmamız ve daha ötesi hakkında bitmek bilmeyen bir söyleşiye başladım. O andan itibaren bende ve etrafımda asimilasyon şuuru oluşmaya başladı. Böylelikle bu bahiste bir şeyler yapabilir ve buna karşı gayret edebilirdik.
Bir dansçı olarak Kürt dansları hakkında da araştırma yaptım ve Kürtlerin durumlarının danslarına da yansıdığını öğrendim. Kürtlerin asimilasyonunu danslardaki hareketlerinde de görüyorsunuz. Dansların Kürt kültürünün en kıymetli ögelerinden biri olduğunu öğrendim. Bu yüzden yalnızca yüzeyde değil, daha derin katmanlarda da araştırma yaptım. Örneğin şu soru: ‘Var olmak yasaksa, bu danslara nasıl yansıyor?’ Kürt dansları bu baskı nedeniyle başkalarına kıyasla farklı görünüyor ve farklı hissediyor. Ben de bu temalar ve tabirler üzerine çalışmaya başladım.
‘KÜRTÇE YAŞAMAYA BAŞLADIM’
Bu gösteriyi yapmanızın sebebi ne?
Ben, Kürt kültürünün öbür kültürler tarafından görülmesi ve böylelikle benim neslimden sonra da yaşamaya devam etmesini istedim. Bu hareket niteliklerini, hareket dilimle birleştirmek bana dansçı, koreograf ve ferdî ömrümde yeni bir hayat verdi. ‘Kürtçe’ yaşamaya başladım. Bu, Endonezyalı ve Alevi olmakla karşılaştırıldığında farklı bir durum. Zira ben Endonezyalı ve Alevi bir bayan olarak yetiştirildim daha net bir formda.
‘İÇİMDEN GELENLERLE, KENDİ GERÇEĞİME DALDIM’
Dans hayatınıza nasıl girdi? Dans aracılığıyla bir kıssa anlatmak nasıl bir his?
Dans hayatıma girdi zira annem ve babam birçok farklı dans yaptı. Folklorik Kürt dansları, Endonezya dansları ve Polinezya dansları üzere. Annem ben karnındayken hâlâ dans ediyormuş. Babam da bana ve kız kardeşlerime her vakit folklorik dans adımlarını öğretirdi.
Dans akademisi Lucia Marthas Sahne Sanatları Enstitüsü’nden 2016 yılında mezun olduktan sonra sahnede hareketi seyirciyle paylaşma bahtım oldu. Bir sanatçı olarak kendi hareket imzamı yaratmak benim için çok kıymetliydi. Bu yüzden içimden gelenlerle, kendi gerçeğime daldım. Geçmişte çalışma alanında yaşadığım tecrübelerin bilgisiyle, içeriden dışarıya hakikat hareket ettim.
‘BİZİ HAYATTA TUTAN BİR ŞEY BASTIRILMIŞLIK’
Van’da gerçekleştirdiğiniz solo performansınız hakkında ne söylemek istersiniz? ‘Çiçekli Elbiseli Evcilleştirilememiş Yaratık’ neyi anlatıyor?
‘Çiçekli Elbiseli Evcilleştirilemez Yaratık’ isimli bu performans, içimizdeki evcilleştirilememiş bir modülle ilgili. Bizi hayatta tutan bir şey bastırılmışlık. Hepimizin ömrü boyunca hissettiği bir şey.
Çiçekli elbiseler idam edilen insanları ve bu insanların gerisindeki öyküleri temsil ediyor. Davulum, bizi bir ortaya getiren hayatın ritmini temsil ediyor.
Kürt dansları ve Kürt sesleri hakkında sonsuz araştırma yapıyorum. Kürt danslarındaki hareketin yoğunluğu, bu hareketlerin kendi dürtüsünden geliyor. Ya konuşmak ve var olmak tehlikeliyse? Bu his vücuda nasıl yansır? ‘İdamın farkındalığı’ ve ‘hâlâ hayatta olmanın kutlanması’ bu hareketlere nasıl çeviri edilir? Bu öfke, bu kutlama hepsi bir ortada ve hepsi de farklı. Bu bilgileri kendi hareket dilimle birleştiriyorum, bundan yeni bir dans tabiri yaratıyorum. Bu tabirle, dünyayla paylaşma dürtüsü hissettiğim yerlere dair öyküler anlatıyorum.
‘BU DÜNYADA KÜRT OLMAK, BAYAN OLMAK ZOR’
Genlerinizde taşıdığınız kodların ve bayan olmanın size bir sorumluluk yüklediğini düşünüyor musunuz? Şayet öyleyse, neden?
Evet, bu dünyada Kürt olmak güç. Evet, bu dünyada bayan olmak güç. Fakat Hollanda’da Kürt bir bayan olmak bunu daha katlanılabilir kılıyor. Yüksek sesle konuşma ayrıcalığına sahip olmak ve sanatı filtrelemeden paylaşmak… Avrupa’da tehlikeyi düşünmek zorunda değilim. Hareketlerimin sonuçlarını düşünmek zorunda değilim. Özgürlüğüm ve onların tutsaklığı nedeniyle bu bana daha fazla paylaşma dürtüsü veriyor. Ayrıyeten; asimile olmuş bir aileden geldiğim için Kürtçe lisanını bilmediğimin farkındayım. Bunun kıymetli bir eksiklik olduğunu düşünüyorum. Her ne kadar artık lisanı öğreniyor olsam da. Gücümün dışında bir şey yapma sorumluluğu hissediyorum: Hareket. Benim ayağa kalkma biçimim, halkımın yanında durma biçimim ve öteki insanlara ulaşma biçimim.
‘YENİ ŞEYLER YARATMAK İSTİYORUM’
Biraz da gelecek hakkında konuşalım. Sizin hayaliniz nedir ve hayal ettiğiniz dünyada nasıl bir rolünüz olduğunu düşünüyorsunuz?
Hayallerimden biri halihazırda yaptığım işi büyütmek. Bu çalışmayla bilgiyi yaymak ve insanlara ulaşmak istiyorum, böylelikle birlikte diyalog kurmaya devam edebiliriz, böylelikle olabildiğince gelişebiliriz.
Çalışmalarımda, yarattığım yeni lisanda büyümek için Kürt kültüründe uzmanlaşmam gerekiyor. Dört kesimli Kürt dansları (govend, halparke, dilan), dengbej, makan, davul üzere Kürt kültürünün sesleri, duduk üzere öteki sesler ve daha fazlasında kendimi uzmanlaştırmak istiyorum, böylelikle bu disiplinleri o andaki bilgilerimle birleştirebilirim.
Hayal ettiğim dünyayı inşa ederken olmak istediğim rol, her vakit otantik benliğime yakın durmak. Dünyadan ilham almak lakin her vakit kendimi sorgulamak. Bir sanatçı olarak özgün imzamda büyümek için bunu şartsız olarak yapacak gücü bulmak. Yeni şeyler yaratmak istiyorum.