Ogün Akkaya
ANKARA – CHP Genel Lider Yardımcısı Fethi Açıkel başkanlığındaki Ar-Ge Bilim Platformu “AKP’nin Rantçı Sisteminde Türkiye’nin Katma Kıymetli Üretim Krizi ve Vasıflı İşgücü Açığı Derinleşti” başlıklı rapor hazırladı.
AK Parti iktidarı periyodunda Türkiye’nin sahip olduğu genç insan kaynağı potansiyeli ve nitelikli eğitim kurumlarının “liyakatsiz ve hoyrat idare anlayışı” yüzünden erozyona uğratıldığı söz edilen rapora nazaran AK Parti, Türkiye’nin nitelikli iş gücünün yetiştirilmesini sağlayan üniversitelerini, teknik ve mesleksel eğitim kurumlarını niteliksizleştirdi.
‘TEKNOLOJİK DÖNÜŞÜMLER İÇİN GEREKLİ KAYNAKLAR HEBA EDİLMİŞTİR’
CHP’nin hazırladığı rapora nazaran, dünyanın gelişmiş ekonomileri Sanayi 4.0’a gerçek yol alırken Türkiye’nin endüstrisinin farklı kesimlerinin dijital olgunluk düzeyi Sanayi 2.0 ve 3.0 ortasında sıkışıp kaldı. Türkiye’nin sanayide geride kaldığı belirtilen CHP’nin raporunda, “Dünyanın Sanayi 4.0’ı, Dijitalleşme ve Yeşil Dönüşümü tartıştığı günümüzde Türkiye’de AKP’nin kentsel rantlara ve kıymetli alt yapı projelerine harcadığı on milyarlarca dolar yüzünden, ülkemizin teknolojik dönüşümleri yakalaması için gerekli kaynakları heba edilmiştir” denildi.
‘TÜRKİYE’NİN YÜKSEK TEKNOLOJİ İHRACATININ TOPLAMI AVRUPA BİRLİĞİ’NİN YÜZDE 1’İ KADAR’
Türkiye’nin imalat dalındaki ve istihdam piyasasındaki dengesizlikler nedeniyle, eğitim ve marifeti yüksek yaklaşık 6 milyonluk iş gücünün, niteliklerinden daha düşük işlerde daha makûs şartlarda çalışmak zorunda kaldığı, çalışan nüfustaki her 4 şahıstan 2’sinin rastgele bir nitelik gerektirmeyen işlerde çalıştığı belirtilen raporda şu tabirler yer aldı:
“Dünya Bankası bilgilerine nazaran, Türkiye’nin 2007’den 2021’e yüksek teknolojili eser ihracat düzeyi devir başına nazaran sadece 3,8 milyar dolar artış gösterebilmiştir. 2021 yılı prestijiyle ülkemizin yüksek teknoloji ihracatının toplamı, Avrupa Birliği’nin yüksek teknoloji ihracatının maalesef lakin yüzde 1’i kadardır. 2022 Ocak-Ekim devri ihracatımız içerisinde imalat endüstrimizin hissesi yüzde 94,7 olarak gerçekleşirken, ihracatımızın yalnızca yüzde 2,9’u (5,7 milyar dolar) yüksek teknoloji eser ihracatını oluşturmaktadır.”
‘TÜRKİYE’DE DÖRT ŞİRKETTEN ÜÇÜ YETENEK AÇIĞI YAŞIYOR’
CHP’ye nazaran Türkiye, Memleketler arası Çalışma Örgütü’nde eğitim ve maharet verisi bulunan 62 ülke içinde düşük eğitim ve marifet sıralamasında toplam istihdamın yüzde 30’u ile Irak, Bolivya, Ekvador üzere ülkelerin akabinde en makus 16’ncı sırada yer aldı. Türkiye’de halihazırda neredeyse her 4 şirketten 3’ünün yetenek açığı yaşadığını ya da işe alım yapmakta zorlandığı vurgulanan raporda “2021 yılında ülkemizin 28,8 milyonluk toplam istihdamı içinde düşük eğitim ve marifet düzeyindeki nüfus 8,7 milyon şahısla sayısal büyüklük açısından Tanzanya, Pakistan, Tayland, Endonezya üzere ülkelerin akabinde 6. sırada yer almıştır” denildi.
CHP’nin raporunda Türkiye İş Kurumu’nun bilgilerine de yer verildi. Bu bilgilere nazaran Türkiye genelinde patronların yüzde 88’i, eleman temininde zahmet çekilme sebebi olarak “gerekli mesleksel hünere ve niteliğe sahip eleman bulunamaması”nı işaret etti. İmalat endüstrisinde ise bu oran yüzde 92 olarak gerçekleşti.
‘AK PARTİ’NİN 20 YILLIK SANAYİ VE MESLEKSEL EĞİTİM SİYASETLERİ TEKNİK ELEMAN GEREKSİNİMİNDE ÖNEMLİ AÇIK YARATTI’
AK Parti’nin 20 yıllık sanayi ve mesleksel eğitim siyasetlerinin dijitalleşme ve yeşil dönüşüme öncülük yapacak dallarda muhtaçlık duyulan teknik eleman gereksiniminde önemli açık yarattığı tabir edilen raporda, “Mesleki ve teknik eğitimdeki gelişmelerin uygulamalı olarak öğretilmesi, teknoloji liselerinin öğretmen ve öğrencilerinin OSB’lere entegre biçimde staj imkanlarının sağlanması, ulusal ölçekte bilgi ve marifet standartlaşması açısından da kıymet taşımaktadır” değerlendirmesine yer verildi.
‘TEORİK BİLGİ VE MARİFETLERE SAHİP ÇALIŞANLARI YETİŞTİRECEK DÜZENEKLERİN KURULMASI ENGELLENMİŞTİR’
Türkiye’de 6 milyona yakın kişinin farklı yetkinlikler geliştirerek alanındaki teknolojik yeniliklere ayak uydurabilir duruma gelmesi ve teknolojik hünerlerini geliştirmesinin gerektiği tabir edilen raporda şu sözler yer aldı:
“2 milyon kişinin ise farklı dallarda çalışmak ya da yeni meslekler edinmek için yeni yetkinlikler kazanması gerekecektir. AKP, bir yandan konvansiyonel imalat dalının, öteki yandan da ülkemizde katma paha yaratacak yeni kuşak sanayilerin gereksinim duyduğu teknik ve teorik bilgi ve hünerlere sahip çalışanları yetiştirecek sistemlerin kurulmasını engellemiş ve geciktirmiştir.”
‘MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM ALAN 1,8 MİLYON ÖĞRENCİNİN YALNIZCA 61 BİNİ OSB’LERDE KENDİNE YER BULABİLDİ’
“AKP’nin Rantçı Nizamında Türkiye’nin Katma Kıymetli Üretim Krizi ve Vasıflı İşgücü Açığı Derinleşti” raporunda yer alan öteki sayısal datalara nazaran 2021 yılı Ar-Ge çalışanının işgücü içerisindeki oranı yüz 1,3 olarak kaldı. Türkiye, yüzde 61’lik meslek lisesi mezunu istihdam oranıyla OECD ülkeleri ortasında sondan 2. sırada yer aldı. Türkiye düşük eğitim ve marifette ise 32 ülke içinde kendisine 16 sırada yer buldu.
Türkiye’nin son 9 yılda yüksek ve orta yüksek teknoloji dış ticaret açığı 439 milyar dolara ulaştı. 2013’te 2,5 milyon öğrenci mesleksel eğitim görürken bu sayı 2021’de 1,8 milyona düştü. 2013’te 7.211 olan mesleksel ve teknik eğitim okulları sayısı 2021’de 4.349’a geriledi. Mesleksel ve teknik eğitim alan 1,8 milyon öğrencinin yalnızca 61 bini OSB’lerde kendine yer bulabildi. Rapora nazaran Türkiye’de toplam istihdamın yalnızca 10’da 1’i mesleksel ve teknik lise mezunu olarak yer aldı.
‘8 YILDA 432 BİN MESLEK LİSESİ MEZUNU İŞSİZ KALDI’
Türkiye’nin en çok yetenek açığı yaşayan 40 ülke ortasında 29’uncu sırada olduğu, son 8 yılda meslek lisesinde yüzde 40, öğrencisinde yüzde 27, öğretmeninde yüzde 10 azalma yaşandığı, meslek lisesi mezunu işsiz sayısının 8 yılda yüzde 42 artarak 432 bin olduğu belirtilen CHP raporunda dikkat çeken noktalar şu halde sıralandı:
DİJİTAL ALANDA HER 10 KOBİ’DEN 8’İ KENDİNİ YETERSİZ GÖRMEKTE: OECD bilgilerine nazaran; Türkiye’de 2020 yılı sonu itibariyle 10 ve üzeri çalışanı olan KOBİ’lerin yalnızca yarısı bilgi ve irtibat teknolojilerine erişmekte ve kullanmaktadır. Covid-19 salgını ile tüm dünya online alışverişe geçerken Türkiye’de her 10 KOBİ’den yalnızca 4’ü e-ticaret yapmakta, yaklaşık yarısının ise internet sitesi ve toplumsal medya hesabı dahi bulunmamaktadır. Dijital alanda her 10 KOBİ’den 8’i kendini yetersiz görmektedir. Yüksek katma bedelli üretim yaparak nitelikli iş gücü istihdam edecek bu işletmelerin dijitalleşme konusunda yetersiz olması, Türkiye iktisadının Sanayi 4.0’ı ve dijital dönüşümü yakalayamamasına neden olmaktadır.
TÜRKİYE NÜFUSA ORANLA YAZILIMCI SAYISINDA AVRUPA’DA SON SIRADA: Türkiye’de bilhassa teknoloji dalında çalışan nitelikli işgücünün istihdam alanlarının kısıtlı olması ve TL’nin değersizleşmesi ile birlikte dövizle fiyat almanın cazibeli hale gelmesiyle dijital teknolojiler, yazılım ve bilişim alanlarında çalışan bir kısım mühendis ve teknik eleman yurt dışına göç etmiştir. Öbürleri için ise yurt dışındaki firmalara uzaktan çalışmaları yaygınlaşan bir uygulama haline gelmiştir. Bu durum, Türkiye için çok önemli tehlikeler barındırmaktadır. Birinci tehlike, yabancı şirketlerin Türkiye’deki çalışanları ucuz işgücü olarak görmesi ve ülkenin nitelikli işgücünün global fiyat piyasasının altında çalışmasıdır. İkinci tehlike ise çalışanların üretimlerinin Türkiye iktisadına değil, şirketin bulunduğu ülkenin iktisadına katkıda bulunmasıdır. Bilgisayar ve mühendislik alanlarında donanımlı bireyler beyin göçünde listenin başında yer almaktadırlar. Türkiye, nüfusa oranla yazılımcı sayısında Avrupa’da son sıradadır.
2022 YILI İTİBARİYLE 432 BİN MESLEK LİSESİ ÖĞRENCİSİ İŞSİZ: OECD ülkelerinde meslek lise mezunu istihdam ortalaması yüzde 75’in üzerinde iken Türkiye’de 2011’de yüzde 66 olan bu oran 2021’e gelindiğinde 61’e düşmüştür. Türkiye’de mesleksel eğitim almış şahısların istihdam edilme oranı ise daha da düşüktür. Mesleksel ve teknik lise mezunu olanların toplam istihdam içerisindeki sayısı 3,5 milyondur. Bir başka deyişle, toplam istihdamın yalnızca 10 da 1’i mesleksel ve teknik lise mezunudur. TÜİK bilgilerine nazaran 2014 yılında mesleksel ve teknik eğitim mezunlarının işsizlik oranı yüzde 10,6 iken yıllar içinde bu alanda hiçbir gelişme yaşanmamış, bu oran 2022 yılı Ekim sonu itibariyle yüzde 10,9 seviyesine çıkmıştır. 2014 yılında 303 bin meslek lisesi öğrenci işsiz kalırken, 2022 yılı Ekim ayı itibariyle bu sayı 432 bine ulaşmıştır.