Becky Ferreira
Güneş’in kütleçekiminin yarattığı doğal bir teleskoptan bakarak tarihte birinci kez uzaylı hayatı görebilsek nasıl olurdu? ‘Güneş kütleçekimsel merceği (SGL) görevi’ diye isimlendirilen bu çılgın fikir, kulağa bir Einstein humması sayıklaması üzere gelebilir; buna rağmen, bilim insanlarının yayınlanan yeni bir araştırmada aktardıkları kadarıyla, bu planın “mevcut ya da etkin gelişim halinde olan teknolojiler sayesinde uygulanabilir” olduğu keşfedildi.
MİLYARLARCA YIL ÖTEYİ DETAYLARIYLA GÖRMEK MÜMKÜN
Gerçekleştirilecek bir SGL vazifesi, ötegezegenlerin yüzey özelliklerini sadece onlarca kilometrelik ölçeklerde görebileceğimiz seviyede yakınlaştırabilir ve bu durum Dünya dışı yaşama ait en açık ispata ulaşmamızı sağlayabilir. Hâl böyleyken, bilim insanlarının onlarca yıldır beklenen bir SGL misyonuyla ilgili spekülasyon yapmaları pek şaşırtan değil; NASA 2020 yılında, ‘Yenilikçi Gelişmiş Konseptler’ (NIAC) isimli programın bir modülü olarak, bu vazifenin fizibilitesine dair bir araştırmayı finanse etti.
Kâr hedefi gütmeyen bir araştırma merkezi olan The Aerospace Corporation’a bağlı Fizik Bilimleri Laboratuvarları’nda kıdemli bilim insanı olan Henry Helvajian’ın öncülüğündeki araştırmacılar, hâlâ sürmekte olan NIAC araştırmasının gözden geçirilmemiş ön sonuçlarını hakemli olmayan bir ön baskı sunucusu olan arxiv üzerinden paylaştılar. Araştırma grubu, vazifenin birkaç teknik zahmetle baş etmesi gerektiği konusunda ihtarda bulunsa da, sonuç itibariyle insanlığın sorduğu en temel sorulardan birinin karşılığını bulabilir: Kainatta yalnız mıyız?
NASA’ya bağlı Jet İtiş Laboratuvarı’nda (JPL) vazifeli bir bilim insanı ve NIAC vazife konseptinin baş araştırmacısı olan Slava Turyshev’in ortak muharriri olduğu araştırmaya nazaran, SGL, planlanmış ya da akla gelebilecek rastgele bir optik aletle, gibisi olmayan hünerler sağlıyor: “Eşsiz optik özellikleriyle SGL, Dünya’dan 100 ışık yılı aralıkta, aylar ya da en fazla birkaç yıl devam eden ölçüm periyodlarıyla, Dünya gibisi ötegezegenlere ilişkin detaylı ve yüksek çözünürlüklü imajlar elde etmek maksadıyla kullanılabilir.”
Araştırmacılar, “İşin en ilgi cazibeli tarafı, Galaktik mahallemizdeki farklı bir güneş sistemindeki şimdi araştırılmamış, tahminen de hayatı barındıran bir ötegezegenin yüksek uzamsal ve spektral çözünürlüklü manzaralarına ulaşmak hedefiyle SGL’yi kullanma ihtimali” diyorlar: “SGL sayesinde ulaşılacak bir ötegezegenin direkt yüksek çözünürlüklü manzaraları, odağa alınan ötegezegende sürmekte olan biyolojik süreçlerle ilgili fikirler sunabilir ve yaşama elverişli olup olmadığına dair belirtileri saptayabilir.”
CÜRETKÂR VE MUVAFFAKİYET VAAT EDEN BİR PLAN
Bu cüret verici ihtimal, Güneş de dahil olmak üzere, devasa objeler onları çevreleyen uzay-zaman dokusunu büktüğünde ortaya çıkan ve ‘kütleçekimsel mercekleme’ denilen şaşkınlık verici bir olgudan kaynaklanıyor. Yanlışsız perspektiften bakıldığı vakit, bu çarpık uzay-zaman bölgesinin arkasında kalan her şeyi büyüterek, bilim insanlarının uzak galaksiler ya da uzayda bir yıldızı olmadan gezinen “serseri” gezegenler üzere öbür bir yolla görülemeyen cisimleri saptamalarına imkân tanıyor. Kütleçekimsel mercekleme ile ulaşılan ziyadesiyle değişik görünümler, kısa mühlet evvel, ilkel kainata ilişkin ürkütücü formda büyütülmüş galaksi manzaralarına ulaşan James Webb Uzay Teleskobu tarafından sağlanan birinci halka açık manzaralar aracılığıyla gözler önüne serildi.
Güneş’in kütleçekimsel merceğinin odak noktası, yıldızlararası uzayda, Dünya’nın yıldızımızın yörüngesinde döndüğü aralığın yaklaşık 550 ilâ 900 katı kadar; ve bu uzaklık, gezegenimizin dışına çıkan rastgele bir uzay aracının uzaklığından çok daha uzak. Helvajian ve meslektaşları, vazifelerinin, bir güneş kalkanı eşliğinde ve rüzgârla çalışan yelkenlere misal halde güneş ışınlarını toplayıp itme gücü üreterek güneş yelkenlerince hareket ettirilen, bir metrelik bir teleskoptan oluşmasını öngörüyorlar.
EN AZ YİRMİ YILA GEREKSİNİM VAR
Araştırma takımı, daha sağlam güneş yelkenleri ve uzun vadeli navigasyon ve bağlantı sistemlerinin geliştirilmesini de içeren bu konsepte ait teknik mahzurları aşabilse dahi, bir uzay aracının bu derece uzak bir yere ulaşmasının en âlâ senaryoda en az 25 ilâ 30 yıl alacağını kestirim ediyor.
Diğer yandan, şayet bir teleskop tahminen de bilimdeki en büyük atılım olacak biçimde uzaylı ömrü saptayabilirse, bu, uzun müddet beklemeye bedel bir şey olur.
Helvajian ve meslektaşları, “SGL, zahmetler barındıran bir görev” diyor: “Bu makale, bu cüret isteyen vazifesi gerçekleştirmek doğrultusunda bir yaklaşım sunuyor. Bunun üzere bir vazifenin bilim açısından potansiyel getirisi, günümüz teknolojisiyle ulaşılamayan gerçek bir yıldızlararası misyonla ulaşılan bilgilerle dahi karşılaştırılabilir; bu gibisi görülmemiş bir şey olacaktır.”
Araştırma grubu, “Bir SGL vazifesinin kanıtlanmış fizibilitesini baz alarak hayatı barındıran ötegezegenlere ait beklenen bir keşif, bu vazifesi devam ettirmek için zorlayıcı bir örnek sunmalı” diyor: “Öngörülebilir gelecekte, kendi dünyamıza benzeyen kardeş ötegezegenlerle ilgili detayları öğrenmek için sahip olduğumuz yegâne yol bu.”
Yazının yepyenisi Vice sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)