Uzmanlar, tarıma yönelik iktisat siyasetlerinin hayvancılık üzerindeki olumsuz tesirleri nedeniyle et fiyatlarının denetimsiz arttığını belirtiyorlar. Mera alanlarının kaybı, kırsal nüfusun azalması, hayvancılığın büyükbaş yetiştiriciliğine odaklanması esas aksilikler olarak sayılıyor. Ekonomim müellifi Ali Ekber Yıldırım, Anadolu’nun buğdayın birinci evcilleştirildiği topraklar olduğunu lakin hayvancılığın da tarih boyunca kıymetli bir yere sahip olduğunu belirtti “Zengin mera alanları ile yapağı (yün), et, süt ve derisi için koyun yetiştiriciliği değerli bir üretim alanı olarak öne çıkıyor.” diye yazdı. Koyun cinsi ıslahı konusunda Osmanlı’dan bu yana kıymetli çalışmalar yapıldığını vurgulayan Yıldırım, ülke gerçekleri ile örtüşmeyen siyasetler nedeniyle hayvan üreticilerinin külfette olduğunu, vatandaşın ise pahalılık nedeniyle et yiyemediğini söz etti.
Ali Ekber Yıldırım’ın hayvancılık siyasetlerini değerlendirdiği “Türkiye koyun ülkesi mi, sığır ülkesi mi?” başlıklı yazısının ilgili kısmı şöyle:
“Tarım bakanlarının çabucak hepsi, iklimi, yağış ölçüsü, mera varlığı ve ot randımanı açısından Türkiye’nin aslında büyükbaş hayvan yetiştiriciliğine uygun olmadığını, küçükbaş hayvan yetiştiriciliğine daha uygun olduğunu söyler. Lakin uygulanan siyasetler daima büyükbaş yani sığır hayvancılığına yönelik. Bakanların söylemi ile uygulamaları birbirini tutmuyor.
Koyun eti ucuz mu?
Bugünlerde küçükbaş hayvancılık koyun/kuzu eti üzerinden bir kere daha gündeme geldi. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, koyun etinin daha ucuz olduğunu lakin koktuğu için tüketici tarafından tercih edilmediğini argüman etmesi koyunculuğu gündeme getirdi.
Türkiye’de bakanlar diyetisyen misali daima tüketiciye tekliflerde bulunuyor. Evvelki Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli kırmızı et fiyatlarındaki artışı durduramayınca et yerine ot yenmesini önermişti. Ondan evvelki bakan Ahmet Eşref Fakıbaba ‘porsiyonları küçültün’ demişti.
Enflasyonla ilgili optimist konuşan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati ise koyun/ kuzu etinin ucuz olduğunu zannediyor. Damak tadının değişmesi gerektiğini söylüyor. Meğer kuzu etinin fiyatı kiloda 40-50 lira daha yüksek. Ayrıyeten koktuğu için değil, kıymetli olduğu için tüketici et alamıyor. Maliyetler yüksek olduğu için üretici de para kazanamadığını söylüyor.
Kişi başına küçükbaş hayvan eti tüketimi 1,5 kilo
Dünyada et üretiminin yüzde 4’ü koyundan elde ediliyor. En kıymetli üretici ülkeler Çin, Hindistan, Avustralya ve Yeni Zelanda. Kuzu eti ihracatının yüzde 80’nini Avustralya ve Yeni Zelanda gerçekleştiriyor. Türkiye’nin koyun varlığı 2021’de 45 milyon 177 bin baştan, 2022’de 44 milyon 688 bin başa geriledi. Koyun varlığında en büyük 3 ilimiz Van, Konya ve Şanlıurfa.
Türkiye’de kişi başına küçükbaş hayvan eti tüketimi 1,5 kilo düzeyinde. 2022 yılında kesilen küçükbaş hayvan sayısı 17 milyon baş civarında. Et üretimi 481 bin ton ve bunun 386 bin tonu koyun/kuzu eti.
Türkiye vakit zaman Yeni Zelanda, Avustralya, İspanya ve Hollanda’dan koyun ithalatı yapıyor. İhracat yaptığı ülkeler ise Katar, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman.
Koyun eti hakikaten kokar mı? Koyun yetiştiriciliği yapan ve yakın vakte kadar da Gaziantep Damızlık Koyun Keçi Birliği Başkanlığı yapan Osman Türkman, birtakım ırklarda koku olabileceğini lakin büyükbaş sığır etine nazaran koyun, kuzu etinin daha sağlıklı olduğunu bunun da koyunun beslenmesinden kaynaklandığını söylüyor.
Üretim azaldığı için fiyat yükseliyor
Osman Türkman’ın söylediğine nazaran, kebabı ile ünlü Gaziantep, Şanlıurfa, Adana üzere vilayetlerde çoklukla küçükbaş hayvan eti işleniyor. Bu vilayetlerde yani Doğu ve Güneydoğu’da daha çok koyun kesilir. Batı’da ise kuzu kesilir.
Üretimdeki azalma nedeniyle fiyat yükseliyor. Uygulanan yanlış siyasetler sonucunda 2021 ve 2022 yılında süt inekleri kesildiği üzere anaç koyunlar da kesildi. Gaziantep’te 338 bin baş anaç koyun varlığı bir yılda 278 bin başa düştü. Bu anaç koyunların doğuracağı kuzular dikkate alındığında 120 bin baş azalma var. Et fiyatları da bu nedenle yükseliyor.
Et tüketimi ülke genelinde yüzde 50-60 oranında azalırken kırmızı et fiyatı yükselmeye devam ediyorsa bu hayvan varlığının kâfi olmadığını, üretimin yetersiz olduğunu gösteriyor.
Özetle, Türkiye hayvancılıkta çok değerli problemlerle karşı karşıya. Alım gücünün azalması nedeniyle tüketici et alamıyor. Talep yarı yarıya azalmasına karşın fiyatlar düşürülemiyor. Ülke gerçeklerine uygun bir hayvancılık siyaseti uygulanmadan bu cendereden kurtulmak mümkün görülmüyor.” (HABER MERKEZİ)