Ece Göksedef
BBC Türkçe
Son devirde Ankara’dan yapılan “Suriye’nin kuzeyine yönelik kara harekâtına” yönelik açıklamalar artıyor. Bu adımın atılması için ülkedeki iç savaşta rol oynayan ülkelerle görüşmeler sürüyor. Pekala şu ana kadar atılan adımlarla ilgili neler biliniyor?
Perşembe günü 3 saatten uzun süren Ulusal Güvenlik Şurası (MGK) toplantısı sonrası yapılan yazılı açıklamada, Suriye’nin kuzeyiyle ilgili “PKK-KCK-PYD-YPG ve DEAŞ terör örgütleri başta olmak üzere ulusal birlik ve beraberliğimize, bekamıza yönelik her türlü tehdit ve tehlikeye karşı yurt içinde ve yurt dışında azim, kararlılık ve muvaffakiyetle icra edilen operasyonlar hakkında konseye bilgi sunulmuş ve ek önlemler müzakere edilmiştir” sözleri yer aldı.
Ankara’nın uzun bir müddettir Suriye’nin kuzeyindeki Halk Savunma Birlikleri’ne (YPG) yönelik bir operasyona hazırlandığı biliniyor.
ABD’nin bölgede IŞİD’le çabadaki en değerli müttefiki Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) komutasını ve omurgasını YPG oluşturuyor. Türkiye ise YPG’yi “PKK’nın Suriye’deki uzantısı” ve “terör örgütü” olarak görüyor.
Fırat Irmağı’nın batısında YPG’nin bulunduğu Menbiç, Tel Rıfat ile Fırat’ın doğusundaki Cezire ve Derik bölgeleri başta olmak üzere havadan yapılan operasyonlar yoğunluk kazandı.
MGK toplantısı öncesi son olarak Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Romanya’daki NATO Dışişleri Bakanları toplantısı sonrası Çarşamba günü gazetecilerin sorularını yanıtlarken Suriye’de YPG maksatlarına yönelik yapılması planlanan kara harekatıyla ilgili NATO müttefiklerinin yaklaşımı sorulduğunda “Gölge etmesinler yeter” dedi:
“Ayak üstü [ABD Dışişleri Bakanı Antony] Blinken’la yaptığımız görüşmede, İstanbul’daki hücumun sorumlusu son yakalanan teröristi de söyleyerek ‘maalesef bunu senin verdiğin takviyeyle yapıyor’ dedik.
“Havadan vurun da karadan girmeyin üzere Türkiye’yi engellemeye çalışan şeyler görüyoruz.”
Peki Çavuşoğlu’nun bu açıklamaları ne manaya geliyor, operasyon planlarıyla ilgili neler biliniyor?
ABD ile yapılan görüşmeler sonuçsuz kaldı
Türkiye’nin şu an Suriye’nin kuzeyinde yürüttüğü hava operasyonları için ABD ve Rusya ile uyum yürüttüğü biliniyor.
Ankara’daki üst seviye güvenlik kaynakları, ABD’nin Ankara’yla uyum halinde Suriye’de denetim ettiği bölgelerdeki hava alanını operasyonlar için açtığını lakin Türkiye’den askeri hareketliliğin bununla hudutlu kalmasını talep ettiğini söylüyor.
Özellikle 20 Kasım’dan sonra yapılan operasyonlarda F-16’ların yanı sıra ağır olarak obüs toplarının, silahlı insansız hava araçlarının (SİHA) ve havan toplarının kullanılması da dikkat çekiyor.
Tam da o sıralarda, birebir kaynakların verdiği bilgiye nazaran Türkiye’nin kara kuvvetleri ile Türkiye dayanaklı muhalif Suriye Ulusal Ordusu milisleri askerî ve taktik manada her an operasyona başlamaya hazırken ve hava operasyonları hududun 20 kilometre derinine inmişken, Kilis’te ABD ve Türkiye’den istihbarat ve askeri yetkililer bir ortaya geldi.
Arap basını, ABD’nin bu görüşmede Türkiye’nin kısıtlı bir kara operasyonuna yeşil ışık yakabileceğine dair haberler geçti.
Bu sırada Türkiye’den Reuters haber ajansına konuşan bir üst seviye yetkili de, 28 Kasım’daki kabine toplantısında bu bahsin konuşulacağını ve kara harekâtı açıklamasının toplantı sonrası Erdoğan’dan gelebileceğini söyledi.
Ancak ABD’li yetkililerle yapılan görüşmeler, Ankara’nın istediği biçimde sonuçlanmadı. Kara harekâtı için buyruk verilmedi, Erdoğan’dan beklenen açıklama gelmedi ve planlar bir müddet için durduruldu.
Görüşmelere yakın bir Türk kaynak, ABD’nin Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) daha güneye çekilmesi karşılığında hareketliliğin hava operasyonuyla sınırlanması teklifini masaya getirdiğini lakin Ankara’nın uzunca bir vakittir taahhüt edilse de gerçekleştirilmeyen bu teklife bu evrede sıcak bakmadığını söyledi.
Görüşmelerde Türkiye’nin ABD’den resmen talep ettiği yeni F-16’lar ve mevcut F-16’ların güncellenmesi ile İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerinin de masaya yatırıldığı anlaşılıyor.
Rusya, Kürt kümeler ile Türkiye ortasında arabuluculuk mu yapıyor?
Türkiye’nin kara operasyonu için kıymetli bir öbür aktör de Rusya.
Son periyotta Suriye Devlet Lideri Beşşar Esad’la yıkılan köprüleri tekrar inşa etmek için zeytin kolu uzatan Erdoğan, bu mevzuda Kremlin’in dayanağına muhtaçlık duyuyor. Bu sebeple mümkün bir üst seviye direkt riske atmamak için Moskova ile eşgüdüm içinde gidiyor.
Dikkatleri ağır olarak Ukrayna savaşına çevrilmiş olan Rusya’nın, SDG’yi stratejik bir ortak olarak da görmediğini bilen Ankara, Rus yetkililerle yaptığı görüşmelerde de yeşil ışık alamadı. Rusya’nın, kamuoyuna yaptığı “istikrarı bozacak adımları atmaktan kaçınma” davetleri bu görüşmelerden sonra da sürdü.
Erdoğan’ın açıklamalarından, 2019 sonunda yapılan Barış Pınarı Harekâtı’nda SDG hududun güneyine çekildiği bölgelerin dışında kalan yerlerde (başta Kobani olmak üzere) tıpkı stratejinin izleneceği, yani YPG’nin şu an bombalanan bölgelerde hududun 20-30 kilometre güneyine çekilmesinin hedeflendiği anlaşılıyor:
“Irak ve Suriye hudutlarımızın bir kısmında bu güvenlik çizgisini olması gereken yere çektik. Hala hudutlarımıza ve vatandaşlarımıza taarruzların devam ettiği yerlerde bu çizgiyi olması gereken yerlere çekmemize kimse mani olamaz.”
Ankara’da konuşulan bir diğer senaryo da, bunun kara operasyonuyla gerçekleşmesinin koşul olmadığını istikametinde. Yani hava operasyonlarıyla eş vakitli yapılan müzakerelerde bu kural üzerinde uzlaşılabilir. Bu durumda Şam idaresiyle atılabilecek yeni adımlar da riske girmemiş olacak. Lakin Ankara, 2019’daki muahedenin taahhütlerinin de şimdi tam manasıyla yerine getirilmediğini vurguluyor ve bu tekliflere kuşkuyla yaklaşıyor.
Bu senaryoların konuşulduğu bir periyotta, 25 Kasım’da Rusya’nın Suriye ordularının kumandanı General Alexander Çayko da Kamışlı’da, SDG Genel Kumandanı Mazlum Kobani ile görüştü. Bu görüşmeyi haberleştiren Suriye basını, Rusya’nın da ABD’ye benzeri bir teklifle SDG güçlerine gittiğini, M4 karayolunun güneyine çekilmeleri halinde Ankara’yı durdurabileceğini söylediğini yazdı. SDG’nin çekildiği bölgelere de tekrar Suriye ordusunun konuşlanmasını teklif etti.
Bu görüşmeden birkaç gün sonra Al Jazeera’ye konuşan bir üst seviye Türk kaynak, Rusya’nın Türkiye’nin sonlarındaki taleplerini yerine getirmek ve bir kara operasyonunu önlemek için çalıştığını; Türkiye’nin en kıymetli talebinin YPG’nin Tel Rıfat, Menbiç ve Kobani’den çekilmesi olduğunu söyledi.
Arap basını, General Çayko’nun bu talepleri SDG’ye ilettiğini lakin SDG’nin ABD’den takviye isteyerek olumlu karşılık vermediğini yazdı.
Türkiye’de hükümet yetkilileri, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelik başvurusu yaptığı bahar aylarında da tıpkı bölgelere kara harekâtı planlandığını söylemiş fakat bir müddet sonra açıklamaların dozu azalmıştı.